تونر فتوکپی سرطانزا است؟

روزانه میلیون‌ها کارمند در سراسر جهان بدون آگاهی از خطرات احتمالی، در مجاورت دستگاه‌های فتوکپی کار می‌کنند. مطالعات نشان داده است که ذرات ریز تونر می‌توانند تا ۵۰ برابر کوچک‌تر از قطر موی انسان باشند و در صورت استنشاق، مستقیماً وارد ریه‌ها شوند. اما آیا این ذرات واقعاً خطرناک هستند؟

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سالانه حدود ۸ میلیون نفر در اثر مواجهه با آلاینده‌های هوا دچار مشکلات جدی تنفسی می‌شوند، و برخی پژوهش‌ها احتمال ارتباط بین مواد شیمیایی موجود در تونرهای فتوکپی و بیماری‌های ریوی و حتی سرطان را مطرح کرده‌اند. این موضوع به‌ویژه برای افرادی که به‌طور مداوم در معرض این مواد قرار دارند، مانند کارکنان ادارات، تکنسین‌های چاپ و متخصصان گرافیک، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

در این مقاله، با استناد به تحقیقات علمی و نظرات متخصصان، به بررسی دقیق ترکیبات تونر، خطرات احتمالی آن و راهکارهای کاهش آسیب خواهیم پرداخت. اگر شما هم در محیطی کار می‌کنید که روزانه با دستگاه‌های فتوکپی سروکار دارید، مطالعه این مقاله توصیه میشود.

ترکیبات شیمیایی تونر فتوکپی و تأثیر آن بر سلامتی

تونرهای مورد استفاده در دستگاه‌های فتوکپی و پرینترهای لیزری ترکیبی از مواد شیمیایی خاص هستند که به‌منظور ایجاد کیفیت چاپ بالا طراحی شده‌اند. اما این مواد می‌توانند تأثیرات متفاوتی بر سلامت انسان داشته باشند. در ادامه به مهم‌ترین ترکیبات تونر فتوکپی و اثرات بالقوه آن‌ها می‌پردازیم.

کربن سیاه (Carbon Black)؛ عامل احتمالی سرطان

کربن سیاه یکی از اجزای اصلی تونر است که وظیفه ایجاد رنگ مشکی را بر عهده دارد. طبق اعلام آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC)، این ماده در گروه احتمالاً سرطان‌زا (Group 2B) قرار دارد. استنشاق طولانی‌مدت آن ممکن است باعث التهاب ریه و افزایش خطر بیماری‌های تنفسی شود.

پلیمرهای شیمیایی (Resins)؛ تأثیر بر سیستم تنفسی

تونرها از پلیمرهای ریز دانه‌ای ساخته می‌شوند که هنگام حرارت دیدن، به کاغذ می‌چسبند. این پلیمرها معمولاً از استایرن و اکریلیک تشکیل شده‌اند که در صورت سوختن یا انتشار در هوا، می‌توانند موجب تحریک دستگاه تنفسی و حتی مشکلات پوستی شوند.

فلزات سنگین؛ سمی و خطرناک

برخی تونرها حاوی مقادیر ناچیزی از فلزات سنگین مانند نیکل، کروم و کادمیوم هستند که به‌عنوان مواد سمی و سرطان‌زا شناخته می‌شوند. تجمع این عناصر در بدن می‌تواند مشکلاتی مانند اختلالات کلیوی، کاهش عملکرد کبد و حتی مشکلات عصبی ایجاد کند.

دی‌اکسید تیتانیوم (Titanium Dioxide)؛ ماده‌ای بحث‌برانگیز

دی‌اکسید تیتانیوم در برخی تونرها برای بهبود کیفیت چاپ و افزایش ماندگاری استفاده می‌شود. این ماده در صورت استنشاق می‌تواند خطراتی مانند التهاب مزمن ریه و تحریک مخاط تنفسی ایجاد کند. در سال‌های اخیر، این ماده به‌عنوان یکی از ترکیبات مشکوک به سرطان‌زا بودن مورد بررسی قرار گرفته است.

سیلیکا (Silica)؛ تأثیر بر ریه‌ها

سیلیکا که در برخی فرمولاسیون‌های تونر استفاده می‌شود، در صورت قرارگیری طولانی‌مدت در هوا و استنشاق، ممکن است موجب بیماری‌های ریوی مانند سیلیکوزیس (Silicosis) شود.

تحقیقات اثر استشمام ذرات تونر روی موش ها

برای یافتن پاسخ دقیق و البته قانع‌کننده این سوال مطالعات زیادی انجام شده است. یکی از مطالعات انجام شده اثر استشمام ذرات تونر بر روی موش‌ها بررسی شده است. این مطالعه نشان داد موش‌هایی که در معرض دوز اندک تونر هستند هیچ عارضه جانبی را تجربه نمی‌کنند. با اینحال موش‌هایی که در معرض مقادیر زیادی از تونر قرار گرفته بودند تا حدودی با مشکلات و حساسیت‌های ریوی درگیر بودند.
اگر این مطالعه باعث نگرانی و ترس‌تان شده است دست نگه دارید و یک نفس عمیق بکشید. سطح ذرات تونری که موش‌ها در این مطالعه استشمام کردند خیلی بالاتر از چیزی بود که ما در دفاتر و شرکت‌هایمان با آن روبرو هستیم. علاوه بر این، به جز یک سری حساسیت‌های ریوی، موش‌های آزمایشِ هیچ عارضه جانبی یا مشکل دیگری را تجربه نکردند.
این مطالعه نشان داد تونر‌هایی که در دستگاه‌های کپی و پرینترها در شرایط عادی با آنها کار دارید، سمی نیستند و نمی‌توانند مشکلات زیادی برای سلامتی‌مان به وجود آورند. به عبارتی افرادی که در دفاتر و شرکت‌ها با این مواد سر و کار دارند نباید نگران سلامتی‌شان باشند. زیرا سطح مواد سمی که در شرایط عادی ممکن است ساطع شود به حدی نیست که باعث مشکلات متعدد گردد یا سلامتی افراد را تهدید کند.

تونر فتوکپی  برای پوست یا چشم مضر است؟

حالا یک سوال مهم دیگر را باید بررسی کنیم. گاهی از اوقات ما به شیوه‌های دیگری در معرض تونر قرار می‌گیریم و این شیوه‌ها می‌تواند برایمان ترسناک و نگران کننده باشد. اگر تا به حال دست‌تان به ذرات تونر خورده باشد چه می‌شود؟ اگر با دست آغشته به تونر چشم‌تان را لمس کرده باشید چطور؟ خوب برای یافتن پاسخ این سوالات بهتر است به سراغ برندی بروید که تونر را از آن تهیه کرده‌اید. بیشتر برندهای تولیدکننده یک برگه راهنما به نام "برگه اطلاعات مربوط به ایمنی کار با مواد" دارند که در آن به خطرات احتمالی مواد به کار رفته و نحوه مقابله با آن پرداخته‌اند.
به عنوان مثال برخی از تونرها به گونه‌ای ساخته شده‌اند که در تماس با پوست یا چشم ایجاد حساسیت می‌کنند و باعث خارش و قرمزی ناحیه‌ مدنظر می‌شوند. این اثر معمولاً موقتی است و مشکلات و عوارض غیر قابل جبرانی ایجاد نمی‌کند. اگر چشم‌تان با تونر تماس داشت بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت کنید تا از حجم نگرانی‌هایتان کاسته شود.

واقعاً تونر فتوکپی و پرینتر سرطان زا است؟

بیشتر اوقات ما به جای اینکه نگران حساسیت موقتی پوست یا سمی بودن تونر باشیم دید بلندمدتی داریم و نمی‌خواهیم بعداً دچار مشکلات حادی همچون سرطان شویم. سوال مهمی که در این شرایط ذهن افراد را به خود درگیر می‌کند این است: اگر ذرات تونر را استشمام کنم ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های حادی همچون سرطان ریه گریبان‌گیرم شود؟
خوشبختانه تونر جزء مواد سرطان‌زای احتمالی که پزشکان فهرست‌ آن‌ها را منتشر کرده‌اند نیست. این یک خبر خوب برای افرادی است که مدام با دستگاه‌های کپی کار می‌کنند. عناصر سرطان‌زا به موادی گفته می‌شود که قادرند دی ان ای سلول‌ها را عوض کنند و سلول‌های آسیب دیده‌ای برای بدن به ارمغان بیاورند. این سلول‌های آسیب دیده به شیوه غیر عادی تکثیر شده و در نهایت از کنترل خارج می‌شوند. به این شرایط سرطان می‌گویند. پس اگر در محیط‌هایی کار می‌کنید که استفاده از تونر در آن‌ها زیاد است نگران نباشید. قرار گرفتن در معرض تونر جزء فاکتورهای سرطان‌زا به شمار نمی‌رود.

نکات ایمنی در استفاده و تعویض تونرهای فتوکپی

تونر فتوکپی به دلیل داشتن ذرات ریز و ترکیبات شیمیایی خاص، می‌تواند در صورت استفاده نادرست مشکلاتی برای سلامت کاربران ایجاد کند. ازاین‌رو، رعایت اصول ایمنی هنگام کار با تونر، به‌ویژه در هنگام تعویض آن، امری ضروری است. در ادامه مهم‌ترین نکات ایمنی را بررسی می‌کنیم.

استفاده از ماسک و دستکش مناسب

ذرات تونر بسیار ریز هستند و به‌راحتی در هوا معلق می‌شوند. هنگام تعویض یا جابه‌جایی کارتریج تونر، حتماً از ماسک فیلتر‌دار N95 و دستکش‌های ضد الکتریسیته ساکن استفاده کنید تا از استنشاق این ذرات و تماس آن با پوست جلوگیری شود.

تهویه مناسب فضای کاری

قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض تونر، می‌تواند مشکلات تنفسی ایجاد کند. نصب دستگاه‌های تهویه و تصفیه هوا در محیط‌های چاپ و فتوکپی، از تجمع ذرات معلق جلوگیری کرده و کیفیت هوای محیط را بهبود می‌بخشد.

تعویض تونر در محیط بسته و بدون جریان هوا ممنوع!

هرگز تونر را در فضای کوچک، بسته و بدون تهویه تعویض نکنید. در محیط‌های سربسته، ذرات تونر برای مدت طولانی‌تری در هوا معلق می‌مانند و خطر استنشاق آن‌ها افزایش می‌یابد.

جلوگیری از تماس مستقیم با پوست و چشم

در صورت تماس تونر با پوست، بلافاصله با آب و صابون بشویید و از مالیدن چشم‌ها خودداری کنید. در صورت ورود ذرات به چشم، از محلول‌های شست‌وشوی چشمی استفاده کنید و در صورت بروز سوزش، به پزشک مراجعه کنید.

تکان ندادن شدید کارتریج تونر

برخی افراد هنگام تعویض کارتریج، آن را تکان می‌دهند تا تونر داخل آن پخش شود. این کار نه‌تنها باعث انتشار ذرات در هوا می‌شود، بلکه ممکن است به قطعات داخلی کارتریج آسیب بزند.

دور ریختن اصولی کارتریج‌های مصرف‌شده

کارتریج‌های خالی را در سطل زباله عمومی نیندازید! بسیاری از تونرها دارای مواد شیمیایی مضر هستند که می‌توانند به محیط‌زیست آسیب برسانند. از روش‌های بازیافت استاندارد یا برنامه‌های بازیافت کارتریج برندهای معتبر استفاده کنید.

جلوگیری از تجمع تونر روی سطوح و دستگاه‌ها

ذرات تونر می‌توانند به‌مرور روی قطعات دستگاه، میز کار و حتی روی لباس‌ها بنشینند. برای جلوگیری از تجمع آن‌ها:

• از دستمال‌های مخصوص ضدالکتریسیته ساکن برای تمیز کردن سطوح استفاده کنید.
• از جاروبرقی‌های صنعتی با فیلتر HEPA برای جمع‌آوری ذرات تونر بهره ببرید.

استفاده از تونرهای اورجینال و استاندارد

تونرهای بی‌کیفیت و غیر استاندارد ممکن است دارای مواد شیمیایی مضر و فلزات سنگین باشند. همیشه از کارتریج‌های اصل و دارای گواهینامه‌های زیست‌محیطی و ایمنی استفاده کنید تا خطرات ناشی از ترکیبات نامرغوب کاهش یابد.

جلوگیری از استنشاق مستقیم هنگام پر کردن تونر

اگر مجبور به شارژ دستی کارتریج هستید، از ماسک استفاده کنید و در محیطی با تهویه مناسب این کار را انجام دهید. استنشاق مداوم پودر تونر در درازمدت ممکن است منجر به مشکلات ریوی و تحریک دستگاه تنفسی شود.

استفاده از عینک ایمنی در هنگام تعویض تونر

در هنگام تعویض یا شارژ تونر، امکان پاشش پودر به چشم‌ها وجود دارد. برای جلوگیری از این اتفاق، از عینک‌های مخصوص کار با مواد شیمیایی استفاده کنید.

رعایت اصول ایمنی هنگام استفاده و تعویض تونر، علاوه بر حفظ سلامت کاربران، باعث افزایش عمر دستگاه‌های فتوکپی و پرینتر نیز می‌شود. استفاده از تونرهای استاندارد، تهویه مناسب و رعایت بهداشت شخصی از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند خطرات احتمالی را به حداقل برسانند.

لینک‌های پربازدید:

خرید تونر

خرید دستگاه فتوکپی